Zoals bekend is er opdracht gegeven aan de Zwitserse firma Balson ag om 2 modellen uit de serie NS3700 te bouwen in de schaal 1:5,5 voor Nienoord Spoorwegen. Eén exemplaar zal geleverd worden in de appelgroene uitvoering zoals het origineel in 1920 bij de staatspoorwegen in dienst is gekomen. Deze loc krijgt het nummer SS 793. De andere machine komt in een (Standgroene) 1932 uitvoering op de baan als NS 3744. 

Beide locomotieven worden op kleinere schaal, maar zo exact mogelijk naar hun origineel nagebouwd, op basis van originele tekeningen en uitgebreid historisch onderzoek. Tegelijkertijd worden ze zeer robuust en toekomst vast gebouwd. Zo krijgen alle lagers vetsmering. Met een lengte over de buffers van 3360mm en een massa van ruim 700Kg worden het forse locomotieven. De gemaakte keuzen met betrekking tot de beide locomotieven worden in een separaat artikel toegelicht. Daarbij worden waar zinvol ook de afwijkingen ten opzichte van de oorspronkelijke locomotieven toegelicht.

De eerste plaatjes van de bouw!

Afb.1 Zoals het hoort is de schoorsteenkroon gemaakt van rood koper.Afb.1 Zoals het hoort is de schoorsteenkroon gemaakt van rood koper.

24-12-2021 - Na maanden van intensief historisch onderzoek en tekenwerk is inmiddels begonnen met de bouw van de beide locomotieven. Vele onderdelen zijn al gemaakt, en liggen geduldig te wachten tot het moment waarop ze kunnen worden gemonteerd. Nu ook de onderdelen van het frame van de loc’s en tenders en het nodige plaatwerk gemaakt zijn, is het mogelijk één en ander samen te stellen en de eerste foto’s te presenteren. De locomotief die op deze foto’s te zien is, is de NS 3744 in aanbouw. De onderdelen van de SS 793 zijn evenwel ook al zover.

 

 

Afb.2 De krukassen zijn voorzien van smeerkanalen.Afb.2 De krukassen zijn voorzien van smeerkanalen.Omdat de locomotieven door 4 cilinders worden aangedreven, is de drijfas uitgevoerd als krukas. Deze krukas is voorzien van een stelsel van kanalen. Omdat het binnenste deel van het drijfwerk straks lastig bereikbaar is, is ervoor gekozen om de drijfstangen en de excentriekschijven via deze kanalen met vet te smeren. De aspotten worden voorzien van afgedichte 2-rijige hoekcontactlagers. Die moeten een langjarige soepele loop waarborgen. De wielen worden door middel van klembussen op de assen gemonteerd. Dit leidt tot een zeer sterke verbinding, die wanneer nodig eenvoudig losgenomen kan worden, bijvoorbeeld om een lager te vervangen.

 

Afb.3 De tenders bieden straks een comfortabele zitplaats.Afb.3 De tenders bieden straks een comfortabele zitplaats.

Ook de tenders krijgen al wat vorm. De achterzijde en een deel van de bovenzijde zijn al geklonken. Dilemma bij het ontwerp van de tenders was of de machinist met zijn benen binnen de tender zou moeten zitten of erbuiten. Binnen is natuurlijk mooier tijdens de rit, maar zou leiden tot een onmogelijke zitpositie. Daarnaast zou dan ook de uiterlijke vorm van de tender geweld aangedaan moeten worden. De kolenbak bovenop de tender is namelijk maar 30cm breed. Om fatsoenlijk te kunnen zitten is minimaal 43cm breedte benodigd om de benen van de machinist kwijt te kunnen. Dit zou leiden tot een forse aanpassing van het voorkomen van de tender.


Afb.4 Duidelijk beginnen de vertrouwde contouren van een NS3700 zich af te tekenen.Afb.4 Duidelijk beginnen de vertrouwde contouren van een NS3700 zich af te tekenen.

Update 4 februari 2022 

04-02-2022 -  Vandaag ontvingen we nieuwe foto's van de bouw van de nieuwe loc's! Kijk eens naar de rijen klinknagels die nauwkeurig in de tender en de loc gedreven zijn! Elke nagel op schaal en op dezelfde plek als bij het origineel. Door de deuren aan de voorkant van het machinistenhuis kon je vroeger langs de zijkant van de ketel naar voren lopen. Dit waren met mahonie afgewerkte houten deuren. De deksels van de waterbak zijn middels een hendel aan de voorkant van de tender te openen. Merk op hoe de deksels opengehouden worden middels een eenvoudige haak. Net als in het echt! Naast de rookkast is de smeerpers al te zien. Aan de voorkant van de rookkast zit een luik waardoor voor de dienst enkele stangen van de stoomverdeling gesmeerd kunnen worden. En zie je de stoomfluit? Op dit formaat niet functioneel (er zou een schril hoge toon uit komen), maar wel op schaal! De locomotieven krijgen weggewerkt onder de voetplaat een werkende fluit. die is natuurlijk een stuk groter maar valt daar nauwelijks op. Via de kleine vierkante raampjes hoog in de voorkant van het machinistenhuis konden machinist en stoker tijdens de rit de veiligheden op de ketel in de gaten houden.

View the embedded image gallery online at:
https://nienoordspoorwegen.nl/projecten/158-bouw-ss793-en-ns3744#sigProIde2a2c17baa

Update 1 mei 2022 

Cilinders - De locomotieven worden net als het origineel voorzien van vier cilinders, twee binnenliggend en twee buitenliggend. De basis van de cilinders, de zogenaamde cilinder-gietstukken zijn inmiddels klaar. Ze zijn vervaardigd uit gietijzer en daarna machinaal nabewerkt. In de gietstukken zitten diverse stoomkanalen. In en aan deze gietstukken worden nu allerlei onderdelen geplaatst/ gemonteerd zoals zuigers, cilinderdeksels schuiven stopbussen enzovoort. Op onderstaande foto's zijn enkele van deze onderdelen te zien.

   

 

Frame klaar voor de spuiter - De onderdelen van de frames van de locomotieven liggen klaar voor de spuiter. Zie onderstaande foto's. De spuiter behandeld alle onderdelen zo dat ze beschermd worden tegen corrosie. Ook moet alles natuurlijk worden afgewerkt in de juiste kleur. Dat laatste is nog best ingewikkeld. De beide loc’s hebben een compleet verschillend kleurenschema. Daarnaast heeft de SS793 ook nog veel onderdelen die in 2 kleuren gespoten moeten worden. Zo moet het frame aan de buitenkant rood-bruin, en aan de binnenkant helder rood worden. voordat het echter zover is wordt er nog één machine zover opgebouwd dat op perslucht proefgedraaid kan worden. Praktisch alle onderdelen zijn daarvoor al klaar, dus het zal een kwestie van enkele weken zijn voordat we weten of alles naar behoren werkt.

 

 

Tenders - Ook de tenders zijn al flink opgeschoten. Op onderstaande foto’s is te zien dat ze al op hun wielen staan. Ze zijn voorzien van echt werkende bladveren en ook het remwerk is inmiddels grotendeels klaar. De handremspindel, een soort handrem voor de machinist, is ook al geplaatst.

   

 

Het geheel ziet er nu zo uit:

 

 

Update 19 mei 2022 

Opbouw drijfwerk - Nadat de cilinders en andere drijfwerkonderdelen begin mei gereed waren is er hard gewerkt om van één van de locomotieven het drijfwerk in elkaar te zetten. Doel daarvan was om de machine op perslucht te laten lopen, en zeker te stellen dat alles daadwerkelijk functioneert zoals bedoeld. Gisteren, 18 mei, was het dan zover, de lucht kon erop! Het resultaat was zeer tevredenstellend, de machine loopt voortreffelijk. Hieronder enige foto's die laten zien hoe de loc er bij stond tijdens het proefdraaien. Nu we weten dat er geen fouten in het ontwerp van de aandrijving geslopen zijn, gaat alles weer uit elkaar zodat het frame naar de spuiter kan.

View the embedded image gallery online at:
https://nienoordspoorwegen.nl/projecten/158-bouw-ss793-en-ns3744#sigProId2a788137cd

Ten behoeve van het proefdraaien is de één van de locomotieven tijdelijk opgebouwd. Alles wat er voor het testen niet nodig is is eraf gelaten. Op de eerste foto is duidelijk de luchtslang te zien die de perslucht naar de stoommachine voert.

Op de 2e foto zijn de binnenliggende machines te zien. Om de stoomschuiven van de buitenste cilinders aan te drijven wordt bij de NS3700-en gebruik gemaakt van omkeerhefbomen. De schuifstangen van de binnencilinders lopen door naar voren en via een stangenstelsel en een hefboom wordt deze beweging overgebracht naar de schuifstangen van de buitenste cilinders. Deze hefboom zorgt ervoor dat als de binnenste schuif naar voren gaat, de buitenste juist naar achteren bewogen wordt. Dit is nodig omdat ook de krukken van de machine tussen binnen en buiten onder 180 graden staan. Deze constructie is ook toegepast bij de locomotieven van de series NS3900, NS 6100, 3900 en 6300.

Bovenstaand filmpje laat zien hoe mooi de machine loopt.

Update 27 juni 2022 

We geven graag weer een update van de bouw en wat toelichting over de werking van stoommachine van de SS793 en NS3744. In onderstaande filmpje van het binnenliggende drijfwerk van de serie 700/3700 zie je links de drijfas. Je kan goed zien dat deze uitgevoerd is als krukas. Dit is nodig omdat de locomotieven door 4 cylinders worden aangedreven. De twee binnenliggende cylinders bevinden zich rechts, onder de stoomschuiven. Zij drijven via de drijfstangen de krukas aan. Tussen de beide krukken, die onder een hoek van 90 ten opzichte van elkaar staan, draaien twee excentrieken hun rondjes. Via de excentriekstangen bewegen deze de scharen die in het midden te zien zijn heen en weer. De beweging van de scharen wordt vervolgens door de verlengde schuifstangen en de schuifstangen weer doorgeleid naar de stoomschuiven van de cilinders aan de rechterkant. De dikke as die bovenin te zien is is de zogenaamde omstel-as. Door deze te verzetten kan de machinist de rijrichting van de locomotief kiezen. Ook kan hij hiermee de zogenaamde vullingsgraad van de cilinders regelen. De beweging van de schuiven van de binnenliggende machines wordt vervolgens via omkeerhefbomen doorgegeven naar de stoomschuiven van de buitenliggende cilinders. Daarover later meer...

Update 16 oktober 2022

De ketels – Inmiddels zijn de stoomketels voor de beide locomotieven gereed. Het ontwerp hiervan is tot stand gekomen in samenwerking tussen  Nienoord Spoorwegen, Balson en het bedrijf Skidworx. Dat laatste bedrijf heeft de berekeningen gemaakt en de werktekeningen gemaakt die konden worden aangeboden aan LRQA ten behoeve van de ontwerpgoedkeuring.

De ketels wegen elk ca. 140Kg, en hebben een inhoud van ca. 70 liter. Hoewel voor de locomotieven een werkdruk is voorzien van 10 bar, zijn de ketels ontworpen voor een werkdruk van 12 bar. Ze zijn dus behoorlijk over bemeten.

De bouw van de ketels is uitgevoerd door ketelonderhoud Jonker, een bedrijf waarmee van Nienoord Spoorwegen een goede relatie onderhoudt en dat eerder ook de nieuwe ketel voor loc 1 heeft gebouwd. De ketels zijn vervaardigd uit een roestvrij-staalsoort die bij uitstek geschikt is voor deze toepassing. Het gaat om een legering waarin wat titanium is toegevoegd. Dankzij deze toevoeging is het materiaal bijzonder resistent tegen corrosie waardoor een veilig en langjarig gebruik voorzien. Om ongewenste degradatie van het materiaal tijdens het lassen te voorkomen, wordt alles gelast met zogenaamd backinggas.

De ketels zijn gelast met een BackinggasDe ketels zijn gelast met een Backinggas

Om te zorgen dat de ketels netjes in de locomotief passen en alle aansluitingen en steunen op precies de juiste plek zitten, is er eerst een lasmal gebouwd. Alle onderdelen konden zo eerst precies gepositioneerd worden alvorens ze aan elkaar gelast werden. Ook heeft deze mal als functie om te kunnen vaststellen dat het eindproduct inderdaad in de locomotieven past.

Een van de ketels in de lasmalEen van de ketels in de lasmal

Bijzonder is dat bij onze locomotieven het ganghandel en het daarbij behorende schroefmechanisme aan de ketel gemonteerd zijn. De plaatsing van de steunen daarvoor is één van de voorbeelden van zaken waarvan de plaatsing erg nauw komt.

Er is voorzien in een relatief grote waterspatie, de ruimte tussen de binnenvuurkist en de buitenvuurkist. Daardoor kunnen niet alleen de te vormen stoombellen gemakkelijk hun weg naar boven vinden, maar ook is er daardoor veel ruimte voor het schoonmaken van de ketels, het zogenaamde ketelwassen. Aan de zijkanten bedraagt deze ruimte 19mm, aan de voor- en achterzijde is deze ruimte zelfs 25mm.

Ketel voor de NS3744 gereed voor transportKetel voor de NS3744 gereed voor transport

Op dit moment wordt er in Zwitserland gewerkt aan het inbouwen van de ketels in de locomotieven en het pas-maken van de ketelbekleding. Ook kan nu al het leidingwerk worden gemonteerd.

- wordt vervolgd -

Update oktober 2023

We moeten nog eens de tijd vinden om bovenstaande verslag aan te vullen met wat er tussen oktober 2022 en het moment van aflevering van de locs in oktober 2023 allemaal gebeurd is. Onderstaande filmp van de firma Balson geeft een mooie samenvatting van de laatste fase van de bouw, het testen en de proefritten met de nieuwe locs op Nienoord.